• Berregs
  • NL

Vastenavend is ééuweg!

Vastenavend besta d’al zolang t’r mense ierzo op aarde rondlòòpe. Vastenavend wier al g’ouwe deur de oermense toen ze de leste snééuw voor d’r ‘ol zage wegsmelte en de vroege voorjaarlucht zullie jachtvelde weer vrij makte. Ok de Sjieneze vierde n’t, de Egyptenare, d’Eskimo’s en d’Indiejane. Ieder op z’n eige menier.

Zo’n vijf’onderd jaar geleeje kreeg ‘t wa meer smoel ier in Berrege, want in ’t Gemééntelek Archief kunde nog de rekeninge zien van fééste n’uit de late vijftiende ééuw. Fééste van en voor de ‘Eer van Berrege, Jan van Glymes, beter bekend as Jan metten Lippe. En in die ouwe pepiere wor ok al de Vastenavend genoemd. De Rederijkers, ‘n klupke kemedie-speulers, spulde toen ‘n gròòte rol bij dees féést. Z’ete “de Vreugdebloeme”. In 1479 wiere ze ‘n gilde, mar al in 1475 spulde ze ‘n vastenavendstuk mette scheppingsdage as motto. Dèèrnaar wiere ze deur de Markies gevroge om de vier fééste die t’r ielek jaar g’ouwe wiere, op pòòte te zette. In die ouwe perkemente kunde ok leze da d’t Bestuur van de stad, de Magistraat, al tientalle jare gewòòn was Vastenavend t’ouwe. In 1413 reej t’r ‘n Blauwe Schuit rond in Berrege. De kapitein van dì schip-op-wiele itte: ‘Eer van Keyenburreg, ‘Eer van ‘t land van de zotte. En nog altijd kunde in ‘t Krabbegat diejen Blauwe Schuit verbij zien komme mette n’Intocht en Optocht!

 

Mee de franse slag de 19e eeuw in...

Me wete datte franse bezetters van 1795 de Vastenavend weer t’rug in de stad ebbe gebrocht, en in 1809 wier t’r weer Vastenavend gevierd as nooit tevore. Tusse 1820 en 1830 ebbe d’oveniers d’r teerklupkes opgericht. ’n Teerklub was ’n soort spaarverééneging. Oveniers zochte mekare n’op na d’Oògmis op zondag in d’r stamkefeeke en naar ’n potje kaartje of ouw’oere deeje ze ’n paar cente in ’n kasje mee genummerde gleuve, da d’aan de muur ‘ing.
Rommetom de Vastenavend wier da kasje gelicht en de fééstavend die ze dan van d’r gespaarde cente konde n’ouwe noemde ze de teeravend. Dergelukke teerclupkes ielde de Vastenavend in stand. Latere, mar wel éél bekende teerklupkes ware Eénsgezindheid, Livato, Onderlinge bistand en nie te vergete De Vrij’eid.

 

Fééste aan ‘t begin van de 20e eeuw...

Vastenavend is nooit meer weg gewist uit onze stad. Naar d’n Eerste Wereldoorlog wier t’r, ondanks ‘evig verzet van de kattelieke kerk, ’n echte organizasie vor ’t vastenavendféést opgezet.

Gròòte trekker ierbij was teneelverééneging TOG (Tot Ons Genoegen), die mee ’n spesjaal ‘carnavalscomité’ een intocht en optocht organiseerde. De Prins in die tijd was ’n ‘ier gevestigde garnezoensoffesier, de heer Warringa. Bij d’n Intocht wier tie begeleid deur andere offisiere van ’t garnezoen. Ok ware d’r toen al ’n nar en ’n Gròòtste Boer.

 

De Verdediging van Carnaval

Me schrijve 1928. De jonge Bergenèèr Willem Asselsbergs vierde, kort naar dattie gestopt was mee z’n priesteropleiding, eindelek weer ’s vastenavend in z’n geboortestad. En naar ’n gève, echte ‘vastenavend’ (de dinsdagavend vor Asselewoensdag) was tie zó vervuld van die vastenavend dattie dèèr in de nacht van dinsdag op woensdag in ééne keer ‘n ‘eel schrift over vol schreef.

IJ schreef ‘dr nie z’n eige naam onder onder, mar gebrukte de naam Anton van Duinkerken. Enkele maande later lage dieje zellefde aantekeninge in de winkel; gedrukt in ‘n boek mee de (toen!) uitdagende titel ‘De Verdediging van Carnaval’. D’n over’eid en de kerrekelukke leiders (stedelek, mar ok landelek) ware d’r nie echt mee verguld, mar deur da boek wier kreeg de Vastenavend ’n fundament wa nóóit meer is afgebroke.  

 

Naar d’n oorlog: ‘n nuuwe stijl!

Onder d’n oorlog was ‘t féést verbóóje, mar ’t wier gewòòn gevierd achter de geslote gerdijne van Berregse ‘uiskamers en ’t féést leefde deur in de ‘arte van de Krabbe. In 1945 stonne me vor de vraag of damme deur moeste gaan of nie. D’r was wat g’akkenaaj tusse vóór- en tegestanders en ze ware bang datte Krabbe mette Vastenavend te veul uit de band zouwe springe. Toch zag ‘n klein klupke kans om oppernuuwt te beginne! Mar dan zouw de Vastenavend ‘n nuuw “smoel”, ‘n nuuwe stijl motte krijge.

Doel was: één gròòt volleksféést voor iederéén. Dèèrom stoke de besture van de vastenavendklupkes en de teerklupkes de koppe bij mekare. D’r moes leiding gegeve worre en same moese ze ‘n gèève vastenavendstoet op straat brenge die deur de beugel kon.
Die manne van ‘t eerste uur ware: Cees Becht, Jac. Becht, Korneel Slootmans, Goof van Mastbergen en Jan van der Kreek. De planne wiere voorgelééd aan de burregemééster en aan de deke van de kattelieke kerk. Ze wiere ‘n bietje lauw ontvange. D’r wier toch gedocht daddet uit d’and zouw lòòpe. Naar veul perleeje wier beslote datter ‘n voorlòòpeg comité opgericht zouw worre. Da klupke moes veerteg “te goeder naam en faam” bekend staande Berregenèère bij mekare zoeke die borreg zouwe staan voor de mense die ‘t féést oppernuuwt op pòòte zouwe zette. Bovedien moes t’r ‘n organisasie gemakt worre die de leiding zouw ebbe èn die ‘t goeie voorbééld zouw geve.

 

‘t Manifest

Zo is ‘t beroemde “Manifest” ontstaan, ‘n ope brief aan alle Krabbe waarin sting oe damme van dan af ‘t féést zouwe gaan viere. In jannewarie 1946 wier de Stichting Vastenavend opgericht. ‘t Eerste bestuur wier netuurlek gevorremd deur de manne van ‘t eerste uur, mè Willem Besling (d’n Bes) as sikkeretares. Deze zes manne n’ebbe n’t fundement geleed voor de Vastenavend zo amme die nouw nog ‘ouwe.

Op zaterdag 2 mèèrt 1946, om ’s middags drie uur kwam d’n eerste na-oorlogse Prins, Prins Nilles I, d’ouwe kaai binnegevare op ‘n ‘Oòg’aars (’n Berregse vissersschuit). Op ’n arreslee wier Nilles I naar de Mart gereeje; de boere in z’n gevolleg volgden op priksleekes. Op de pui van ’t stattuis, kreeg tie van  burregemééster Witte de sleutel van de ‘vesting Bergen op Zoom’ overhandigd. Vijf’onderd jare adde de Bergenère motte wachte om mee te make da d’n carnavalsprins offiesjeel wier ontvange deur ’t stadsbestuur. Nog diejen zellefde avend wier op allerlei bals en in kefeekes ‘Agge Mar Leut Et’ g’introduseerd as dé vastenavendgroet in ’t Krabbegat, dèèrbij oew dumke aan oew nuske ‘oudend en de tengels van oew ‘and zover mogelek uitgestrekt.

 

En oe de Vastenavend verder groeide…

In de jare naar 1946 wier ’t ielek jaar iets toegevoegd; d’Intocht per trein en d’Ellef Gebooje (1947), ’t Neuzebal en ’t Valle van de Kraai (1948),  de Vastenavendkrant, Steketee en de Dweilploeg (1949), d’Adjudante (1950) en ga zo mar deur. De jare vijftig waarin nog zoveul meer op pote wier gezet, de jare zestig die voortberduurde op dees groei, de jare zeuventig van de vernieuwinge... t’is eigelek vus teveul om ier ammaal op te noeme. Agge nou percies wil wete oe en wat over de na-oorlogsevastenavend dan kunde da vinde in ’t gròòte boek ‘Ge Wit Nie Wagge Ziet, 55 jare vastenavend in ’t Krabbegat’. Agge da nonnie et, da kunde ’n briefke sture naar ’t sikketariejaat van de Stichting Vastenavend (Postbus 1111, 4600 BC Bergen op Zoom) of ’n iemeel naar info@stichtingvastenavend.nl.

Da was d’iestorie over ons carnaval en onze Vastenavend. En die is nog lang nie afgelòòpe! Ok nou nog wor ielek jaar, ieleke dag, ieder mement geschiedenis gemakt in ’t gròòtste féést van ’t Krabbegat, de Vastenavend. Ja, t’is wezelek  waar... de Vastenavend is ééuweg!